Zgodnie z rządowym raportem dotyczącym NOP (Niepożądany Odczyn Poszczepienny) z dnia 24 sierpni 2021 r., od pierwszego dnia szczepienia (27.12.2020 r.) w Państwowej Inspekcji Sanitarnej zarejestrowano wypadki ciężkich NOP takich jak: zakrzepica, zatorowość płucna, udary oraz zgony. Wystąpienie powyższych powikłań daje podstawę do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. W sumie zgłoszono 14 597 niepożądanych odczynów poszczepiennych, z czego 12 282 miały charakter łagodny – czyli zaczerwienienie oraz krótkotrwała bolesność w miejscu wkłucia.
Obecnie trwa proces legislacyjny tzw. „szybkiej ścieżki przyznawania zryczałtowanego odszkodowania”, którą ma gwarantować utworzony Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych. Trudno jednakże stwierdzić kiedy i w jakiej formie zaczną obowiązywać projektowane rozwiązania. Wobec powyższego, do czasu utworzenia Funduszu Kompensacyjnego, poszkodowanym pozostaje możliwość wystąpienia z roszczeniem na drogę postępowania sądowego.
Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1845, z późn. zm.), który m.in. powołuje Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych. Projekt ustawy przedłożony przez Ministra Zdrowia przewiduje, że świadczenia będą przyznawane na podstawie decyzji Rzecznika Praw Pacjenta. Świadczenia nie będą jednak przysługiwały każdemu oraz będą ograniczone kwotowo.
Świadczenie kompensacyjne będzie przysługiwało w następujących przypadkach:
-w przypadku wystąpienia działań niepożądanych wymienionych w Charakterystyce Produktu Leczniczego podanej szczepionki lub szczepionek, które spowodowały hospitalizację przez okres nie krótszy niż 14 dni;
-w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego powodującego konieczność obserwacji na szpitalnym oddziale ratunkowym albo izbie przyjęć lub hospitalizacji przez okres do 14 dni.
Wysokość świadczenia kompensacyjnego ma przede wszystkim zależeć od długości okresu hospitalizacji. Ponadto, świadczenie będzie wynosić maksymalnie 100 000,00 zł. Projekt ustawy, nie wiedzieć czemu, nie przewiduje jednak żadnego świadczenia za śmierć na skutek niepożądanych powikłań poszczepiennych.
Droga postępowania sądowego
Do chwili powołania Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych jedyną drogą dochodzenia odszkodowania za powikłania poszczepienne jest wytoczenie powództwa cywilnego. Kogo jednak należy pozwać?
Producenci szczepionek wyłączyli swoją odpowiedzialność za szczepienia przeciwko Covid-19, podpisując umowę ramową z Komisją Europejską. W związku z powyższym, odpowiedzialność za niepożądane odczyny poszczepienne działa na zasadach ogólnych.
Zgodnie z art. 6 k.c., ciężar dowodu w postępowaniu cywilnym spoczywa na osobie występującej z powództwem. Ustalenie ponosi odpowiedzialność za NOP zależy od możliwości przypisania mu winy. Na przykład, jeżeli udowodnimy, że placówka medyczna, w której dokonano szczepienia źle przechowywała preparat lub źle go zaaplikowała i na skutek tego powstały NOP, wówczas pozwać należy ww. placówkę na podstawie art. 415 k.c. Roszczenie to ma charakter majątkowy, jak i niemajątkowy.
Jednakże, jeśli nie jesteśmy wykazać powyższego związku przyczynowo-skutkowego, wówczas mamy do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie słuszności od Skarbu Państwa.
Zasada słuszności uregulowana jest w art. 4172 k.c., która stanowi, że jeśli przy wykonywaniu władzy publicznej doszło do wyrządzenia szkody na osobie, to Skarb Państwa może odpowiadać na zasadach słuszności. Powyższe uregulowanie ogranicza możliwość naprawienia szkody tylko do szkód poniesionych na osobie, m.in. na zdrowiu, nie daje jednak podstaw do dochodzenia szkód majątkowych. Jak wskazał w wyroku z dnia 25 czerwca 2014 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi, sygn. akt I ACa 1613/13: „celem tej regulacji jest łagodzenie szczególnie dotkliwych następstw wyrządzenia szkody, których usunięcie na podstawie ogólnych przepisów nie jest możliwe. O przyznaniu odszkodowania na podstawie omawianego przepisu ostatecznie przesądzają względy słuszności. Pod rozwagę należy wziąć przy tym okoliczności sprawy, czyli sytuację, w jakiej doszło do wyrządzenia szkody, motywy podejmowanego działania, rodzaj i znaczenie chronionego interesu.”
Zaznaczeniu wymaga, że w przeciwieństwie do Funduszu Kompensacyjnego, droga postępowania sądowego nie ogranicza kwotowo wysokości roszczenia, ani też nie wyklucza dochodzeni zadośćuczynienia za śmierć członka rodziny na skutek powikłań po szczepionce.
Aplikant adwokacki
Monika Wróbel