Zamartwica urodzeniowa (inaczej też: niedotlenienie okołoporodowe, hipoksja, encefalopatia noworodkowa, uraz niedotleniowo-niedokrwienny, encefalopatia niedotleniowo-niedokrwienna, HIE) – są to rozpoznania chorobowe dotyczące noworodków, które są zespołem objawów wynikających z niedostatecznej/upośledzonej dostępności tlenu w obrębie różnych narządów i tkanek płodu i noworodka w okresie ciąży, śródporodowym lub bezpośrednio po porodzie. Najczęściej dotyczy noworodków urodzonych przedwcześnie – wcześniaków, ale może także wystąpić u noworodków donoszonych – urodzonych w terminie porodu. Niedotlenienie okołoporodowe może wystąpić na skutek nieprawidłowości rozwoju ciąży, ale także z powodu nieprawidłowego prowadzenia porodu czy ciąży. W takiej sytuacji mówimy o wystąpienu błędu medycznego – najczęściej na skutek zaniedbań lekarza lub położnej. Jeżeli rodzice mają uzasadnione obawy, iż ciężki stan urodzeniowy ich dziecka wynika z nieprawidłowości w sposobie prowadzenia ciąży lub porodu mogą ubiegać się o odszkodowanie, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, a nawet rentę dla dziecka.
Niedotlenienie okołoporodowe, występuje na skutek różnych przyczyn, zarówno w trakcie ciąży, jak i porodu. Może być spowodowana czynnikami, na które człowiek nie ma wpływu, ale także na skutek nieprawidłowości w sposobie postępowania medycznego z ciężarną czy rodzącą. Rozpoznanie hipoksji może zostać postawione na podstawie wielu różnych czynników, najczęściej manifestujących się przez zaburzenia w zapisie KTG, tj. przez tzw. deceleracje, które są zwolnieniami czynności serca płodu. Pojedyncze nie są wykładnikami niedotlenienia – wymagają jednak ścisłej obserwacji, natomiast częste, głębokie i utrzymujące się deceleracje bez powrotu do prawidłowej czynności serca płodu powinny wzbudzić niepokój i skłonić personel medyczny do podjęcia odpowiednich kroków. Utrzymujące się niedotlenienie wewnątrzmaciczne prowadzi do niewydolności wielonarządowej dziecka – możliwe jest uszkodzenie serca, układu nerwowego, układu pokarmowego, wątroby, szpiku kostnego, płuc czy nerek. Dzieci urodzone z niedotlenieniem okołoporodowym często mają niskie wartości punktacji skali Apgar po porodzie, rodzą się z zielonych wód płodowych, a także wymagają podjęcia czynności resuscytacyjnych. Mogą pojawić się także drgawki, zaburzenia napięcia mięśniowego – dzieci są wiotkie. Skutki niedotlenienia mogą nie być widoczne od razu, natomiast wraz z rozwojem dziecka manifestują się uszkodzenia w obrębie wcześniej wymienionych układów, co nie rzadko prowadzi do niepełnosprawności.
Ciężkie postaci niedotlenienia, takie jak uraz niedotleniowo-niedokrwienny najczęściej manifestują się przez wystąpienie drgawek u noworodka oraz silnymi zaburzeniami neurologicznymi, nawet wymagającymi poddania noworodka leczeniu hipotermicznemu.
Statystki mówią, iż 15-60% dzieci urodzonych z urazem niedotleniowo-niedokrwiennym umiera, a duża część noworodków, która przeżyje ma nieprawidłowy rozwój. Dzieci, które w trakcie porodu doznały silnych epizodów niedotlenienia mogą zachorować na padaczkę lekooporną, zaburzenia napięciowe mięśni, zarówno po jednej stronie ciała, jak i dotyczące wszystkich czterech kończyn, opóźnienia w rozwoju(zarówno głębokie, jak i dotyczące wszystkich aspektów rozwojowych – tzw. globalne), uszkodzenie poszczególnych układów organizmu, a także zaburzenia czucia czy zachowania(behawioralne).
Najczęściej popełnianym błędem medycznym występującym w przypadku wystąpienia przesłanek świadczących o możliwym wystąpieniu niedotlenienie jest brak lub zbyt późne podjęcie decyzji o szybszym rozwiązaniu ciąży, takim jak cięcie cesarskie czy poród zabiegowy. Personel medyczny może również dopuścić się do zaniedbań w trakcie prowadzenia ciąży lub opieki okołoporodowej, np. w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w rozwoju dziecka czy funkcjonowaniu łożyska pod postacią brak wykonania dodatkowych badań czy wcześniejszym rozwiązaniu ciąży (w przypadku np. hipotrofii płodu czy obecności krwiaka w łożysku). Jeżeli stan zamartwicy urodzeniowej wystąpił u noworodka na skutek zaniedbań w opiece nad kobietą ciężarną/rodzącą lub postępowanie wobec niej nie było zgodne z aktualną wiedzą medyczną możliwe jest dochodzenie roszczeń.